آموزش
شبه فلز سیلیسیم
خلاصه :
شبه فلزی کاربردی در ساخت مصالح ساختمانیسیلیسیم (به فرانسوی: Silicium) یا سیلیکن (به انگلیسی: Silicon) با نماد Si یک عنصر شیمیایی از خانوادهٔ شبه فلزات است که در گروه چهاردهم و دورهٔ سوم جدول تناوبی عنصرها جای دارد. این عنصر یک جامد بلورین ترد و سخت است که رنگی آبی-خاکستری درخشان دارد. عدد اتمی این عنصر ۱۴ است و چهار الکترون در لایهٔ ظرفیت دارد. جرم اتمی سیلیسیم ۲۸٫۰۸۶ است و دارای سه ایزوتوپ پایدار میباشد. واکنش پذیری این عنصر کمتر از کربن نافلز هم گروه و بالاسری خود است ولی واکنش پذیری آن از ژرمانیم شبه فلز پایین دستی اش بیشتر است.
بیشتر سیلیسیمی که به صورت تجاری کاربرد دارد بدون هیچ گونه جداسازی مورد بهرهبرداری قرار میگیرد و خیلی کم بر روی ترکیب طبیعی آن فراوری صورت میگیرد. در بخش صنعت ساختمان و تولید سرامیک هم هنگام کاربرد رس، ماسه و سنگهای سیلیسی همین رویکرد وجود دارد. سیلیکاتها در سیمان پورتلند برای ساخت ملات و اندود گچ و سیمان به کار میروند و با مخلوط کردن با شن و ماسههای سیلیسی، برای ساخت بتُن از آنها استفاده میشود.
سیلیسیم در زیستشناسی هم عنصری بسیار مهم است هرچند که به نظر میرسد اندازههای بسیار کمی از آن در بدن جانوران مورد نیاز باشد. بسیاری از گونههای اسفنجهای دریایی برای ساختار بدنشان نیازمند سیلیسیم اند همچنین سیلیسیم و سیلیسیک اسید در سوخت و ساز بدن گیاهان به ویژه بسیاری از علفها نقشی حیاتی دارند.
سیلیسیم در دمای اتاق جامد است و نقطهٔ ذوب و جوش بسیار بالایی دارد. این نقطهها به ترتیب عبارتند از ۱٬۴۰۰ و ۲٬۸۰۰ درجهٔ سانتیگراد.[۱۷] نکتهٔ جالب دربارهٔ سیلیسیم این است که این ماده در حالت مایع چگالی بیشتری نسبت به حالت جامد دارد در نتیجه رفتار این ماده هنگام یخ زدن (جامد شدن) مانند رفتار معمول در دیگر مادهها، با کاهش حجم همراه نیست بلکه حجم آن افزایش مییابد مانند آب که پس از یخ زدگی جرم در یکای حجمش کاهش مییابد و چگالی اش از آب مایع کمتر میشود. سیلیسیم رسانایی گرمایی بالایی دارد برای همین در پوشش جسمهای داغ کاربردی ندارد. سیلیسیم پالوده در حالت بلوری به رنگ خاکستری است و جلای فلزی دارد. مانند ژرمانیم سخت و بسیار تُرد است و برای تراشه (ورقه ورقه) شدن مناسب است. سیلیسیم مانند کربن و ژرمانیم هنگام بلوری شدن ساختار بلوری الماس را میپذیرد. سیلیسیم یک نیمهرسانا است. ضریب دمایی مقاومت الکتریکی این ماده منفی است چون شمار جابجاییکنندههای (حاملهای) بارهای آزاد آن با افزایش دما افزایش مییابد. مقاومت الکتریکی یک تکبلور سیلیسیم در اثر دریافت تنشهای مکانیکی، تغییر بسیار زیادی میکند.
سیلیسیم یک شبهفلز است و به آسانی چهار الکترون بیرونی خود را به دیگری میدهد یا به اشتراک میگذارد و به این وسیله میتواند در بسیاری از واکنشهای شیمیایی راه یابد. سیلیسیم با هالوژنها و قلیاها واکنش میدهد اما بیشتر اسیدها (به جز برخی ترکیبهای بسیار واکنش دهندهٔ اسید نیتریک و هیدروفلوئوریک اسید HF) اثری بر روی آن ندارند. با این حال داشتن چهار الکترون در لایهٔ ظرفیت، مانند کربن به سیلیسیم هم این امکان را میدهد تا در شرایط مناسب با بسیاری از عنصرها وارد واکنش شود.
عمده سیلیسیم تولید شده به شکل آلیاژی فِروسیلیکنی باقی میماند، و فقط نزدیک به ۲۰٪ تا درجهٔ متالورژیکی خالص سازی میشود (مجموعاً ۱٫۳ تا ۱٫۵ میلیون تن در سال). تخمین زده میشود که ۱۵٪ از تولید سیلیسیم متالورژیکی، تا رسیدن به درجهٔ نیمه رساناها مجدداً خالص سازی میشود. به این درجه خلوص در اصطلاح «خلوص نُه-۹» یا ۹۹٫۹۹۹۹۹۹۹٪ میگویند. ماده ای تک-بلورین و تقریباً بدون هیچ نقصی. در مدارهای مجتمع متداول، ویفری از جنس سیلیکن مونو-کریستالی به عنوان پایه مکانیکی مدارها استفاده میشود، که این پایهها به کمک آلایش ساخته شده و با لایههای نازکی از اکسید سیلیسیم از هم جدا میشوند.
PROgrammer
۴ سال پیش
:)
۴ سال پیش
عدم منبع
طولانی