اختلال ریاضی

خلاصه :

درمان مشکلات ریاضی دانش آموزان مقطع ابتدایی

اصطلاح اختلال ریاضی در مورد دانش آموزانی بکار می رود که علیرغم داشتن هوش طبیعی، و سلامتی کامل در بینایی و شنوایی، در انجام مهارت های محاسباتی ضعیف هستند. در این گروه کودکان نقص جدی در یادگیری مهارت های ریاضی از شناخت اعداد گرفته تا عملیات ریاضی و مسائل مربوط به ادراک فضایی و حل مسئله وجود دارد. معمولا این مشکل به حدی است که در تحصیل و زندگی روز مره مرتبط با مهارت های ریاضی ایجاد اختلال کرده است.

رابطه نیمکره های مغز و ریاضی

در حدود 6 درصد کودکان در سنین مدرسه دچار اختلال ریاضی هستند.

نیمکره راست مغز: قدرت حل معما، خلاقیت و کشف کردن، جهت یابی دارد. حس لامسه و درک اشیا سه بعدی به این قسمت مربوط است. این نیمکره به فرآيندهاي ادارکي، تصور، تجسم، خيال پردازي، شناخت رنگ و موسيقي و هنر، مي پردازد و کل نگر است. نیمکره راست ابتداء کل را مي بينيد و بعد اجزا آن را تشخيص مي دهد. سمت راست مغز اساس خلاقيت را تشکيل مي دهد. اکثر سياستمداران و هنرمندان راست مغز هستنند.

نیمکره چپ مغز: قدرت درک ریاضیات و فلسفه، نظم و طبقه بندی و پردازش اطلاعات را دارد. با جزئیات سر و کار دارد. مرکز به یاد سپردن کلمات و اعداد است. این بخش از مغز ریاضی دانان و فلاسفه و زبان شناسان، فعال تر و بر نیمکره راست، غالب است. این نیمکره به فعاليت هايي همچون رياضيات، زبان و منطق، حافظه، طبقه بندي ها تحليل و …اختصاص دارد و به جزئيات امور توجه دارد. نیمکره چپ مغز، ابتدا اجزا را ديده و سپس آنها را ترکيب نموده و کل را مي سازد. نیمکره چپ مغز، مربوط به  هوش است. اکثر حسابداران، وکلا و طراحان بيشتر از سمت چپ مغز خود استفاده مي کنند. برتري يک نيمکره از مغز بر ديگري به معني عدم استفاده از نيمکره ديگر نيست، و هر دو نيمکره با هم ارتباط دارند، و در مجموع فعاليت دو نيمه مغز با هم، شخصيت فرد را مي سازند.

اهداف آموزش رياضي

الف) اهداف پرورشی: مهمترين وظيفه آموزش رياضي تربيت دانش ‌آموز است تا بتواند در زندگی، مسائل خود را حل نمايد.

ب) اهداف آموزشی: دانش آموز با تكنيك‌هاي محاسباتی مورد نياز در مدرسه و خارج از مدرسه آشنا شودو در زندگی روز مره بکار بگیرد.

ج) اهداف فرهنگي: رياضي بخشي از فرهنگ  بشري است لذا یادگیری آن در زندگی بسیار ضروری است. ریاضی دانان و نوابغ کشور ما همواره الگوهای مهمی برای سایر کشورها می باشند.

د) اهداف عاطفي: یادگیری ریاضی، موجب فعاليت‌هاي ذهني و  تقویت حس كنجكاوي  و نیز حس ظرافت و ادارك می شود. موريس كلاين مي‌گويد: (رياضيات عالي‌ترين دستاورد فكري و اصيل‌ترين ابداع ذهن آدمي است).

علل مشکلات ریاضی

1- ضعف در مهارتها ی زبانی: نقص در درک عملیات ریاضی، مفاهیم و رمز گشایی یا حل مسائل نوشته شده با نمادهای ریاضی.

2- ضعف در مهارت های ادراکی: مثل خواندن نمادهای عددی یا علائم حسابی و طبقه بندی اشیا و یا ادراک فضایی.

3- ضعف در مهارتهای توجه: مثل رونویسی درست از اعداد و اشکال، به یاد سپردن عددی که به ستون بعد اضافه می شود و رعایت علائم ریاضی.

4- ضعف درمهارتهای ریاضی: ضعف در محاسبات ریاضی (جمع-تفریق و ...) شمارش اشیا و یادگیری جدول ضرب. و یا در ک مفاهیم متضاد مانند: سبک و سنگین، بسته و باز، پر و خالی، چپ و راست؛ دور و نزدیک، درک ارزش پول، درک زمان (گفتن ساعت ) و جهت یابی.

5- مشکلات عصب شناختی و شخصیتی و عوامل فیزیولوژیکی.

6- عملکرد پایین هوش غیر کلامی (هوش عملی).

7- آموزش ضعیف در کلاس درس.

8- عدم علاقمندی به درس ریاضیات

9- ضعف در یک یا چند فرایند روانی پایه یعنی مراحل یادگیری: مانند:دقت-ادراک-حافظه

10- عدم تثبیت غلبه طرفی مغز: (کودک برخی کارها را با سمت چپ و برخی دیگر را با سمت راست بدن انجام می دهد. مثلا: با دست راست می نویسد ولی با پای چپ توپ را می زند و مواردی از این قبیل).

۱۱- تاخیر در رشد: مراحل رشد بخوبی طی نشده است و یا در آن وقفه ایجاد شده است.

۱۲- عوامل محیطی: (خانواده و معلمان) نقش فضا و مکان،  نقش کلاس‌های خصوصی،  کمبود وسایل آموزشی ریاضی

۱۳-عوامل ژنتیکی.

۱۴-عوامل بیوشیمیایی: (قبل از تولد- حین تولد- بعد از تولد)

 ۱۵-ضعف در هماهنگی چشم و دست

علایم اختلال ریاضی

- شمارش طوطی وار: کودک در شمارش اعداد مشکل دارد.

- عدم درک مفهوم عدد: مثلا کودک مفهوم عدد 5 را نمی داند یعنی نمی تواند 5 مهره را جدا کند.

-عدم درک ارزش عددی: کودک نمی داند 4 از 5 بزرگتر است و بر عکس.

-مشکل در خواندن عدد: ممکن است در خواندن اعداد و یا خواندن اعداد شبیه به هم اشتباه کند مثلا 2و 3، 4و6 یا جهت خواندن را رعایت نمی کند مثلا 12 را 21 می خواند.

- مشکل در کپی عدد: هنگام رونویسی عدد مشکل دارد.

- مشکل در نوشتن عدد: نوشتن عدد نیاز به استفاده از حافظه دارد. بنابراین گاهی کودک شکل عدد را فراموش می کند و یا اعداد شبیه به هم را اشتباه می نویسد. مثلا 3 را 2 می نویسد ( مربوط به توجه ) یا شکل عدد را نمی داند یعنی 3 را 5 می نویسد. گاهی مشکل مربوط به جهت یابی است و عدد را وارونه می نویسد.

- علامتها را نمی شناسد: کودک نمی داند + یعنی جمع بنابراین ممکن است اشتباه کند مثلا: ۲=2+۴

- مفهوم عملیات را نمی داند: جمع و تفریق را با هم اشتباه می کند.

- اشکال در نحوه عملیات: گاهی کودک هنوز از انگشتان برای عملیات استفاده می کند، این موضوع در سطوح بالاتر مانند جمعهای اعداد دورقمی و... مشکلات بیشتری را بوجود می آورد.

- اشکال در درک ارزش مکانی.

- مشکل در حل مساله: گاهی کودک علیرغم اینکه عملیات ریاضی را می داند٬، در درک مسائل ریاضی مشکل دارد و نمی تواند روابط بین اجزای مساله را درک کند.

- در درک زمان مشکل دارد

- درشمارش پول مشکل دارد

- در مهارت های محاسباتی (جمع- تفریق- ضرب- تقسیم- کسر و ...)مشکل دارد.

 تمرینات مختلف جهت تقویت مهارتهای ریاضی

یکی از دلایل اختلال ریاضی مربوط به اختلال در مراحل رشدی کودک است. بدین معنی که کودک مراحل رشد خود را بخوبی طی نکرده ویا خیلی دیر به این مرحله رسیده است. مثلا کودک در 9 ماهگی هم قادر به نشستن نبوده است و یا والدینش وی را مجبور کرده اند که در 4 ماهگی بنشیند. (این مرحله از رشد می بایستی در 6 ماهگی اتفاق بیفتد) و بسیاری موارد دیگر ... که اصطلاحا به آن " تاخیر در رشد" می گویند. لذا برخی از تمرینات ذیل جهت جبران مراحلی است که کودک به خوبی طی نکرده است. این تمرینات جهت تقویت نیمکره های مغزی بکار می روند که نهایتا در بهبود عملکرد مغزو در نتیجه پیشرفت در ریاضیات تاثیر فراوان دارند.

تمرینات حرکتی در منزل و یا مراکز مشکلات ویژه یادگیری

* قدم زدن به جلو – عقب – پهلوها و پریدن. (جهت تقویت مهارت های حرکتی)

*سینه خیز رفتن.

*راه رفتن ریتمیک و شمارش مستقیم و معکوس. (تقویت دقت)

*کشیدن شکل و حروف روی قسمت های مختلف بدن با انگشتان  و حدس زدن.

* پرتاب توپ به هدف به تناوب با هر دو دست (جهت تقویت دقت و هماهنگی چشم و دست).

*پرتاب توپ به طرف یکدیگر همواره با نام بردن.

*ضربه به توپ با دست راست، چپ، هر دو دست.

*تنفس عمیق به علاوه گوش دادن به موسیقی. (دقت)

* راه رفتن با چشم بسته و حدس زدن جای اشیا. (دقت-حافظه)

*چرخاندن میله و حرکات بالا و پایین رفتن با انگشتان.

* تمرین چرخش مداد در دست با چپ و راست.

*آموزش خلاقیت و تحریکات یکپارچکی حسی.

*گوش دادن به موسیقی با چشم بسته. (دقت)

* مچاله کردن کاغذ با هر دو دست و پرتاب آن.

*گفتن لطیفه و به خاطر سپاری آن. (حافظه)

*آشنایی و کار با با چرتکه (بدون توجه به این موضوع که: چرتکه در زمانه فعلی قابل استفاده نیست)

* بستن چشم و پیدا کردن راه تمرین مداد شمعي (دقت- ادراک- حافظه)

* آموزش خلاقیت در زمینه های مختلف.

* تمرین حرکات چشم با دنبال کردن چراغ قوه. (دقت بینایی).

*راه رفتن با چشم بسته (تعادل-دقت)

*تاکید روی فعالیت های دستی.

*لی لی کردن با هر پا به صورت جداگانه (تعادل- تثبیت غلبه طرفی مغز)

*چرخاندن توپ روی بدن. (دقت-تعادل)

*تمرین ایستادن روی شانه جهت حفظ تعادل.

*حرکت پاها بصورت دو چرخه. (تقویت مهارت های حرکتی)

*راه رفتن با کتاب روی سرو پرش در این حالت (حفظ تعادل)

آموزش مهارت اجتماعی (مانند: آشنایی به عابر بانک، خرید کردن- پول دادن و ...).

*تن آگاهی (شناخت قسمت های مختلف اعضای بدن مانند: دست راست- چشم چپ- پای راست-گوش چپ و ...)

*پرتاب کردن و گرفتن توپ (دقت- هماهنگی چشم و دست- تقویت مهارت های حرکتی).

*تمرینات تعادل (ایستادن روی یک پا- راه رفتن روی تخته تعادل- لی لی کردن و ...

راهکارها ی آموزشی

*آموزش مطالب درسی با توجه به پایه تحصیلی.

*آموزش مفاهیم (بزرگ- کوچک - کم- زیاد و ...).

*شناخت و رسم اشکال ساده هندسی با توجه به پایه تحصیلی.

*عدد نویسی (از هر پایه و هر جایی که مشکل دارد). مثلا اگر دانش آموز پایه پنجم در شناخت  اعداد دو رقمی مشکل دارد می بایستی تمرینات پایه دوم  به بالا را با وی کار کرد.

*تقویت دقت بینایی با استفاده از تمرینات مختلف.

*تقویت دقت و حساسیت شنوایی.

*تقویت حافظه بینایی.

*تقویت حافظه شنوایی. (شعر خوانی- گفتن چند جمله و یا چند کلمه و تکرار آنها  توسط کودک).

*استفاده از پازل جهت تقویت دقت و ادراک کودک.

*طبقه بندی تصاویر، وسایل، و... در شکل ها و اندازه های مختلف.

*کار با ماز. (جهت تقویت دقت- ادراک- هماهنگی چشم و دست).

*پرتاب حلقه جهت هماهنگی چشم و دست و نیز تقویت دقت.

*بازی با دارت (تقویت دقت).

*بازی با مینی بسکتبال (دقت- هماهنگی چشم و دست).

*چسباندن اعداد مغناطیسی روی وایت بردو عدد نویسی با آنها.

*نخ کردن مهره ها در یک رنگ و یا بصورت متناوب در رنگ های مختلف مثلا: یکی آبی- یکی زرد- یکی سبز... دوباره یکی آبی- یکی زرد- یکی سبز و ... (دقت و تقویت توالی دیداری).

*کامل کردن تصاویر ناقص. (جهت تقویت ادراک- دقت- هماهنگی چشم و دست- تجسم فضایی)

*شناخت جهات مختلف مانند:راست- چپ- بالا- پایین و ... جهت تقویت تجسم فضایی.

*شکل سازی و یا عدد نویسی با خمیر بازی.

*بریدن و چسباندن اشکال مختلف هندسی.

*نقاشی کردن و کپی کردن تصاویر و اعداد مختلف.

*ردیف بندی اشیا با توجه به رنگ- شکل و یا اندازه آنها.

*شناخت تفاوت ها و تشابهات تصاویر و یا اشیا.

*تمرینات نگهداری ذهنی (طول- شکل- اندازه و ...).

*تمرینات مربوط به وزن- مساحت- اندازه.

*تمرینات شناخت زمان (روز- ماه- سال- ساعت- هفته- دقیقه- ثانیه و ...).

*وصل نقطه چین های اشکال و یا اعداد.

* تمرینات آزمون فراستیک.