ملک شعرا

خلاصه :

قالب شعری (گِل وگُل)از ملک الشعرای بهار

  قالب شعری (گِل وگُل)از ملک الشعرای بهار «مسمّطِ تضمینی یا مخمّس تضمینی» است.

مسمّط :مسمط نوعی از قصیده یا اشعاری است هم وزن، مرکب از بخش های کوچک که همه در  وزن و عدد مصراع ها یکی و در قافیه  مختلف باشند.
در مسمط هر بخش را "رشته"و مصراع پایانی هر بخش یا رشته را"بند"می گویند.

  بنیانگذار این قالب شعری «منوچهری دامغانی شاعرقرن پنجم» است .

موضوع مسمّط بیشتر وصف بهار وزیبایی های آن ست وموضوعات دیگری نیز از قبیل اشعار سیاسی ، مدح وتغزل و... شامل می شود.

مسمّط برچند شیوه سروده شده است.
مثلث :هربخش دارای سه مصراع
مربع :  //    //      //  چهار مصراع
مخمّس://    //     //  پنج مصراع
مسدّس: //   //      // شش مصراع
به طور کلی مسمّط نباید از سه مصراع کمتر واز هفت مصراع بیشتر باشد.
نوع دیگر مسمّط تضمینی ست.
شاعر ابیاتی از آن را از شعرای دیگر تضمین کرده است.
مثلاً همین شعر که ملک الشعرای بهاردرمیان ابیاتش از قطعه ی سعدی استفاده کرده ست.این مسمّط زیبا را مخمّس وبه بیان درست مخمّس تضمینی یا مسمّط تضمینی می گویند چرا که ابیات ومصراع هایی که داخل گیومه ست متعلّق به سعدی ست بقیه ی مصراع ها از ملک الشعرای بهارست.

تذکر 1-ابیاتی که در داخل گیومه می باشد متعلق به سعدی است و بقیه ی مصراع ها متعلق به بهار است.

تذکر 2-کلمات"دستم"،"مستم"نشستم"و"هستم"کلمات قافیه و بند مخمس هستند.

شبی در محفلی با آه و سوزی                شنیدستم که مرد پاره دوزی

چنین می گفت با پیر عجوزی                  «گلی خوشبوی در حمام روزی

                رسید از دست محبوبی به دستم»

گرفتم آن گل و کردم خمیری                 خمیری نرم و نیک چون حریری

معطر بود و خوب و دلپذیری                     «بدو گفتم که مشکی یا عبیری

                   که از بوی دلاویز تو مستم»

همه گل های عالم آزمودم                            ندیدم چون تو و عبرت نمودم

چو گل بشنید این گفت و شنودم                  «بگفتا من گلی ناچیز بودم

                     ولیکن مدتی با گل نشستم»

گل اندر زیر پا گسترده پر کرد                    مرا با همنشینی مفتخر کرد

چو عمرم مدتی با گل گذر کرد                    «کمال همنشین در من اثر کرد

                      وگرنه من همان خاکم که هستم