واقعه ی ۱۷ شهریور

خلاصه :

 سال پایانی حکومت پهلوی اتفاق هایی در ایران به وقوع پیوست که روند مبارزات مردمی و بسته شدن راه‌های تعامل رژیم پهلوی با ملت را تسریع بخشید که یکی از نمونه های آن آتش سوزی سینما رکس و تظاهرات نیم میلیونی مردم در عیدفطر همان سال بود. بنابراین شهریور به ماهی تعیین کننده و پرحادثه در تقویم تاریخ مبارزات مردمی تبدیل شد. به این ترتیب که در ۱۳ شهریور تظاهرات و راهپیمایی بزرگی علیه رژیم شکل گرفت که تا ۱۶ شهریور نیز ادامه داشت و عده‌ای‌ از مردم‌ در راهپیمایی‌ بزرگ‌ این روز فریاد می‌زدند: فردا صبح‌ در میدان‌ ژاله. به این ترتیب با وجود اعلام حکومت نظامی، ده‌ها هزار نفر از صبح زود به طرف میعادگاه سرازیر شدند و در کمتر از ۲ ساعت تمامی خیابان ژاله تا پشت بهارستان را از جمعیت پر کردند. یگان‌هایی‌ از عمال پهلوی در میدان‌ و خیابان‌ ژاله‌ (شهدا) مستقر شدند و ساعاتی بعد از آن برخورد شدیدی با مردم داشتند و تلفات سنگینی را به جمعیت وارد کردند. یرواند آبراهامیان تاریخ نگار در این زمینه می‌گوید: شب، مقامات نظامی تلفات آن روز را جمعاً ۸۷ کشته و ۲۰۵ زخمی اعلام کردند اما مخالفان اعلام کردند که تعداد کشته شدگان به بیش از چهار هزار نفر می‌رسد و تنها در میدان ژاله ۵۰۰ نفر کشته شدند. امام خمینی(ره) نیز بعد از این رویداد تلخ، بیانیه‌ای صادر و با بازماندگان حادثه ابراز همدردی کردند.

براساس اسناد سازمان اطلاعات و امنیت کشور(ساواک) اعتراض علیه حکومت در ۱۷ شهریور تنها مختص میدان شهدا نبود بلکه تا پایان این روز زد و خودروها در دیگر نقاط شهر وجود داشت و مردم راهنمایی و رانندگی و بعد اداره پست را آتش زدند. در واقع پس از حادثه تلخ ۱۷ شهریور مردم یک هفته به اعتصاب دست زدند و تمامی بازارها و بیشتر اماکن کسب و کار تا ۲۵ شهریور به عنوان اعتراض به این کشتار تعطیل کردند.

باید اذعان کرد این فاجعه‌ بزرگ نه تنها در ایران با واکنش ها و اعتراض های شدیدی همراه بود بلکه در روزنامه‌ها و حتی‌ در رادیو و تلویزیون‌های‌ کشورهای اروپایی به‌ صورت‌ مفصل‌ انعکاس یافت و در نشریات آنها از این فاجعه به عنوان جمعه سیاه، سپتامبر سیاه‌ و هشت سپتامبر خونین‌ یاد شد.

همچنین به‌ مناسبت‌ ۱۷ شهریور، راهپیمایی‌ بزرگی در پاریس‌ علیه‌ رژیم‌ پهلوی ترتیب‌ داده‌ شد که‌ تعداد تظاهرکنندگان‌ بیش از ۱۰ هزار تَن بودند. در کشورهای‌ دیگر از جمله‌ در آلمان‌ نیز تعداد زیادی‌ از مردم‌ علیه‌ رژیم، تظاهرات‌ کردند. در لندن‌ هم‌ تعدادی‌ از دانشجویان‌ در برابر محوطه‌ ادارات‌ سازمان‌ ملل‌ به‌ اعتصاب‌ غذا دست زدند.