آبشار چیست؟

خلاصه :

آبشار ریزش ناگهانی آب است، معمولاً ناشی از بستری از سنگ سخت در مسیر رودخانه‌ای که یا افقی است و یا به ملایمت به سمت قسمت بالای رودخانه شیب دارد و در روی سنگ‌های نرمتر قرار می‌گیرد سنگ‌های نرم‌تر زیرین بوسیله رودخانه سایش می‌یابند به‌طوری‌که سنگ سختر آویزان می‌شود و نهایتاً آبشار مربوط ایجاد می‌شود.

مرتفع‌ترین آبشار جهان به نام آبشار آنجل، در کشور ونزوئلا قرار دارد. رود کارائو از ارتفاع ۹۸۹ متری از روی فلاتی مرتفع که از سنگ‌های سخت ساخته شده به پایین می‌ریزد.

نحوه شکل گیری آبشار

سنگ‌های بستر رود، به‌آرامی فرسایش می‌یابد. رودهای بزرگ، از روی سنگ‌های مختلفی می‌گذرند. بعضی از سنگ‌ها، سخت‌تر از سنگ‌های دیگرند و به آسانی فرسایش نمی‌یابند. بعضی دیگر، به‌راحتی فرسایش می‌یابند.

هنگامی که رود از بستری متشکل از سنگ‌های سخت وارد جایی شود که سنگ‌ها نرم ترند، احتمال دارد در محل برخورد این دو نوع سنگ، آبشار تشکیل شود، یعنی آب نمی‌تواند سنگ‌های سخت را حفر کند، اما سنگ‌های نرم را که در زیر قرار دارند از بین می‌برد و به‌اصطلاح زیر سنگ‌های سخت را خالی می‌کند. گاهی وسعت این محل خالی شده به اندازه‌ای است که افراد می‌توانند از پشت آبشار عبور کنند.

در محل آبشار نیاگارا واقع در مرز کانادا و آمریکا، لایه مسطحی از چند سنگ آهک سخت روی سنگ‌های نرم‌تری به نام شِیل قرار گرفته‌است. آب رودخانه، شیل را سریع تر فرسایش می‌دهد و قطعات بزرگ سنگ آهک گاه‌وبیگاه از لبه آبشار کنده می‌شوند و فرو می‌افتند. این اتفاق، در وسطِ آبشار که جریان آب شدیدتر است، بیشتر اتفاق می‌افتد. حاصل این پدیده، نعلی شکل شدن آبشار در منطقه متعلق به کانادا است.

مرتفع‌ترین آبشار اروپا، در نروژ است. این آبشار که اوتیگارد، نامیده می‌شود ۸۰۰ متر ارتفاع دارد. آب حاصل از ذوب یخچال یوستردال در نسدال، که بسیار پایین‌تر است، فرو می‌ریزد. دیواره‌های نسدال به علت فرسایش قبلی یخچال، بسیار پرشیب‌اند.

رودهایی که در مناطق کوهستانی جاری اند، آبشارهای متعدد دارند. آبی که در امتداد دامنه جاری است، از روی قطعه سنگ‌ها و لبه‌های سنگی زیادی می‌گذرد و آبشارهای کوچکی تشکیل می‌دهد. در مناطق ساحلی به‌ندرت آبشار دیده می‌شود. اما اگر رود از ارتفاعی به دریا بریزد، در آن محل نیز آبشار تشکیل خواهد شد؛ و در کشور ایران، استان لرستان با بیش از پنجاه آبشار، رکوردار تعداد آبشارها در منطقه خاورمیانه است.

انواع آبشار

آبشارها دارای انواع مختلفی هستند که شامل موارد زیر می‌شوند:

شیرجه‌ای: ریزش آب عمودی است و به شکلی‌ست که آبشار تماس خود را با بستر جریانی رودخانه از دست می‌دهد.

دم اسبی: در این حالت آب هنوز به صورت کامل با بستر جریانی رودخانه ارتباطش را قطع نکرده‌است.

سیلی غول‌آسا: آبشار بسیار قوی و بزرگ.

چند جوی: چندین آبشار تقریباً هم‌اندازه که به می‌پیوندند.

پهن رود: آبشارهای ناشی از جریان رودخانه‌های پهن و فراخ.

چند صخره‌ای: آبشارهایی که از چندین صخره فرو می‌ریزند.

چند جریانی: آبشارهای با جریان‌های مختلف.

قطره‌ای: آبشارهایی که به صورت قطره‌ای و با جریان ناپیوسته فرو می‌ریزند.

تنگ راه: آبشارهایی که از یک مسیر تنگ فرو پاشیده می‌شوند.

افقی: آب به صورت افقی پاشیده و پخش می‌گردد به طوری که قسمتی از آن در تماس با بستر رود است.