انواع زنبورها

زنبورها (یا مُنج[۲]) (به انگلیسی: bee) حشرات بالداری هستند که ارتباط نزدیکی با خانواده مورچه‌ها و زنبورهای بی عسل (به انگلیسی: Wasp) دارند. این حشره به دلیل نقش مهمی که در گرده افشانی دارد بسیار شناخته شده‌است. گونه خاصی از خانواده زنبورها به نام زنبور عسل اروپایی که توسط زنبورداران برای تولید عسل و موم پرورش داده می‌شود، شهرت جهانی دارد. بیش از ۱۶۰۰۰ گونه زنبور در هفت خانواده زیستی مختلف در سراسر جهان شناخته شده‌است.

زنبور های عسل و وحشی به دلیل نیش‌های دردناکی که دارند، اغلب با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند، اما تفاوت آنها در این است که زنبورهای عسل وقتی تحریک شوند، نیش می‌زنند در حالی که زنبورهای وحشی به صورت طبیعی به نیش زدن گرایش دارند.

یکی از تفاوت‌های زنبورهای عسل با زنبورهای وحشی این است که زنبورهای وحشی می‌توانند چند بار نیش بزنند در حالی که زنبور عسل بعد از یک بار نیش زدن می‌میرد. تشخیص این دو نوع زنبور نیز از دو جهت اهمیت دارد: نخست نحوه درمان افراد آسیب‌دیده و دوم نحوه کنترل یا دفع آفات. تفاوت‌های فیزیکی تا حدودی شناسایی آنها را راحت‌تر می‌کند. به‌عنوان مثال زنبورهای عسل حدود 54‌/‌2 سانتی‌متر طول دارند، رنگ بدن برخی کاملا سیاه و برخی دیگر قهوه‌ای مایل به نارنجی با خط‌های زرد است.

یکی از ویژگی‌های ظاهری مهم زنبورهای عسل این است که روی بدن آنها مو دیده می‌شود اما بدن زنبورهای وحشی نرم و صاف و پوست آنها اغلب شفاف‌ است. بخش میانی تنه زنبورهای وحشی نیز نسبت به زنبورهای عسل باریک‌تر است. آنها مشخصا چهار بال دارند و براحتی می‌توان رنگ‌ شفاف پوست آنها را با الگوهای مختلف زرد و سیاه تشخیص داد.

نحوه زیست و زیستگاه این دو نیز با یکدیگر بسیار فرق دارد. فرضا کلونی زنبورهای عسل گاه تا مرز 75 هزار زنبور می‌رسد در حالی که کلونی زنبورهای وحشی بندرت به مرز 10 هزار زنبور می‌رسد. در زنبورهای وحشی، ملکه آشیانه را برای کلونی خود می‌سازد، در حالی که در زنبورهای عسل این وظیفه را زنبورهای کارگر به عهده دارند.

زنبورهای وحشی به خواب زمستانی می‌روند و پاییز سال بعد لانه جدید بنا می‌کنند، در حالی که زنبورهای عسل این‌گونه نیستند

زنبورها خوابگاه و آشیانه خود را به وسیله بزاق دهان و خمیرهای کاغذی میسازند. آنها مواد مختلف را جویده و به وسیله آن آشیانه خود را به شکل دایره ای میسازند. آنها ترجیح میدهند که آشیانه خود را در یک پناهگاه مناسب مانند زیر ایوان و رواق منازل بسازند

.زنبورها به انواع مختلف تقسیم می شوند. بعضی از انواع آنها با سرسختی وارد كندو شده و مقداری از عسل آن را دزدیده و صرف تغذیه خود و نوزادانشان می كنند.
عده ای دیگر به خود زنبور عسل علاقمندند. بدین طریق كه با وجود داشتن قدی برابر زنبور عسل آنها را شكار می كنند. این زنبورها در نزدیكی كندو كمین كرده و زنبور عسلی را كه می خواهد وارد كندو شود و یا از آن خارج گردد غافلگیر نموده و با آرواره های تیزشان به سرعت سرش را می برند. آنگاه بدنش را با خود به داخل سوراخی كه قبلا در زمین یا تنه ی درخت ها یا جای دیگر آماده نموده اند حمل می كنند. در آنجا به كمك نیش درازشان تخمی در داخل شكم زنبور عسل سربریده می گذارند. تخم مزبور بزودی تبدیل به لارو شده و تا پایان مراحل مختلف دگردیسی خود از همین لاشه ی زنبور عسل تغذیه می نماید تا بزرگ و قادر به پرواز گردد.
زنبور درشت قرمز هم از دشمنان خود زنبور عسل است و از گوشت آن تغذیه می كند. برای از بین بردن زنبور قرمز و زنبور زرد معمولا به طریق زیر عمل می نمایند. گلدانی به قطر 15 سانتیمتر باید تهیه كرده از سوراخ كف آن سیمی از خارج به داخل آن عبور داد. مقداری جگر تازه در انتهای سیم یعنی داخل گلدان گذاشته و مجموعه را وارونه در نزدیكی كندو آویزان كرد. زنبور عسل علاقه ای به جگر ندارد ولی زنبور زرد و زنبور قرمز فوری جذب آن شده و به داخل گلدان می روند و مشغول خوردن جگر می گردند. حال باید آنقدر صبر كرد تا به اندازه كافی زنبور در داخل گلدان جمع گردد آنگاه یك شعله را زیر گلدان برده و فقط 2 ثانیه آنجا نگهداشت. شعله پرهای همه زنبورها را می سوزاند كه در نتیجه همه آنها بر روی زمین می افتند. در این وقت می توان آنها را لگدمال نموده و كشت. هرگاه شعله بیش از 2 ثانیه زیر گلدان نگهداشته شود جگر پخته و خاصیت جذب زنبورهای زرد و قرمز را از دست می دهد.
راه دیگر مبارزه پیدا كردن لانه ی آنها و سمپاشی شبانه به وسیله حشره كشها است كه البته این كار قدری مشكل است چون ممكن است كه لانه هایشان در فاصله 1 یا 2 كیلومتری زنبورستان درست شده باشند كه پیدا كردن آنها محتاج صرف وقت زیادی است ولی اگر برحسب اتفاق دیده شدند سمپاشی شبانه با حشره كش ها راه خوبی برای از بین بردن آنهاست. البته استفاده از كلاه و توری هنگام سمپاشی را توصیه می كنیم چون این زنبورها حتی در تاریكی شب به شخص سمپاش حمله ور شده نیش خواهند زد.

زنبور عسل (APIS MELLIFERRA)
بطورکلی متعلق به قاره های قدیم (آسیا، اروپا و آفریقا) بوده، مثل سگ
همراه انسان به قاره های جدید (آمریکا و استراليا) برده شددر زمان کشف امریکا یعنی در سال ۱۴۹۲ نژادهای مختلف زنبورعسل فعلی ما در آنجا زندگی نمی کردند (۶). زنبورهای ریز و بدون نیش از نژادهای متفاوت که نظیر شان هم اکنون در

آفریقا وجود دارند در آنجا فعالیت کرده، سالانه مقدار عسل ناچیزی جمع می کردند. سرخپوستان آمریکا این زنبورها و عسل آنها را می شناختند و از آنها بهره برداری نیز می کردند.

زندگی این موجود از شگفت انگیز ترین پدیده های آفرینش است. طبق مطالعات دانشمندان، عجایبی از زندگی این حشره کوچک کشف شده که بعضی معتقدند تمدن و زندگی اجتماعی آن ها از انسان پیشرفته تر است.

هیچ جامعه پیشرفته ای را نمی توان یافت که مسئله بیکاری و گرسنگی را به طور کامل حل کرده باشد، ولی این مسئله در زندگی زنبور عسل ها کاملا حل شده است و در تمام زندگی این موجودات، یک زنبورعسل بیکار و گرسنه پیدا نمی شود.

خانه سازی، طرز جمع آوری شهد گل ها، ساختن و ذخیره کردن عسل، پرورش نوزادان، کشف مناطق پر گل و دادن آدرس به سایر زنبور داران و پیدا نمودن کندو از میان صدها و یا هزازان کندو، همگی نشانه هوش فوق العاده این حشره است. مسلما انسان در گذشته چنین اطلاعاتی را درباره زنبور عسل نداشت
زنبور ملکه، مادر اکثر زنبورهای موجود در کندو است. جنسیت ملکه ماده بوده و مهم‌ترین وظیفه‌اش تخم‌گذاری است. ملکه رهبر کندو محسوب شده و اگر ملکه را بردارند یا کشته شود و جانشینی برای او وجود نداشته باشد بعد از سه یا چهار ساعت تمام کارهای کندو متوقف می‌شود و زنبورها بعد از مدتی، (حدوداً دو روز) اگر داخل کندو تخم روز وجود داشته باشد شروع به تولید شفیره ملکه برای تولید ملکه جدید می‌کنند؛ پس از مدت دو هفته ملکه‌ها از شفیره بیرون می ایند و با هم مبارزه می‌کنند تا سرانجام قوی‌ترین آن‌ها دوباره رهبری کند و کار را به عهده می‌گیرد اما اگر تخم روز داخل کندو نباشد، بعد از مدت کوتاهی کارگران شروع به بکرزایی می‌کنند و کندو نر ریز می‌شود و در معرض نابودی قرار می‌گیرد. ملکه از اواخر فروردین تا اواخر خرداد در شرایط متعادل روزانه حدود ۱۵۰۰ تا ۴۰۰۰ تخم می‌گذارد. ملکه‌ها و کارگرها از تخم‌های لقاح شده (۳۲ کروموزوم) و نرها از تخم‌های غیر لقاح شده (۱۶ کروموزوم)، به وجود می‌آیند. طول بدن ملکه بسته به هر نژاد متفاوت است و به‌طور طبیعی بیش از ۵ سال می‌تواند زنده بماند. در زنبورداری تجاری به علت کاهش تخم‌ریزی بیش از دو سال از یک ملکه استفاده نمی‌شود. (در سال اول ۵۰٪ و در سال دوم ۲۵٪ تخم‌ریزی می‌کند و در سال‌های آینده ۲۵٪ تخم می‌گذارد به همین دلیل زنبوردار، ملکه را در سال سوم حذف می‌کند). ملکه زنبور عسل در زمان شفیرگی، عسل و گرده نمی‌خورد و به جای آن ژل رویال که از غدد ترشحی زنبوران کارگر می‌باشد مصرف می‌کند و بخاطر همین تک غذا بودن در ۵ روز اول زندگی ۱۲۵۰ برابر بزرگتر از بقیه زنبوران می‌شود و عمر این زنبور از حدود ۴۵ روز به ۵ تا ۷ سال افزایش پیدا می‌کند و شفیره‌ای که از عسل و گرده تغذیه شود هیچگاه به ملکه تبدیل نشده و کارگر خواهد شد. ملکه تا آخر عمر توسط ژل رویال تولیدی کارگران تغذیه می‌شود.
 

زنبور کارگر
نیش زنبورهای ماده خاردار بوده و طول آن در حدود ۱ میلی‌متر می‌باشد. به خاطر وجود همین خارها پس از نیش زدن و ورود زهر به بدن موجوداتی که ساختار گوشتی دارد نیش در پوست گیر کرده و موجب جدا شدن کیسه زهر از زنبور می‌شود؛ و پس از چند دقیقه زنبوری که نیش زده خواهد مرد. این باور اشتباه وجود دارد که زنبورها به صورت آگاهانه اقدام به نیش زدن می‌کنند و به عبارتی خود را فدا می‌کنند ولی زنبورها به هیچ وجه نمی‌دانند بعد از نیش زدن کیسهٔ زهرشان پاره خواهد شد

زنبورهای شکاری (به انگلیسی: Hunting wasps)، اعضای گونه‌های مختلف از آرایه‌های حشرات پرده‌بالان هستند. عادات و خویشاوندی (تبارزایش) آن‌ها به شکل‌ها و از راه‌های بسیاری متفاوت است، اما همه در انجام مراقبت‌های والدینی از لاروهای خود که در آن راه طعمه؛ معمولاً حشرات، را برای تغذیه لاروهای خود شکار می‌کنند. چه انفرادی یا اجتماعی، بسیاری از گونه‌ها در ساخت نوعی حفاظ یا لانه که در آن طعمه را مخفی می‌کنند به گونه‌ای که لارو می‌تواند تغذیه و در امنیت مناسب تبدیل به پوپا (شفیره) شود.

بیشتر تک‌زنبورهای شکاری (انفرادی) طعمه خود را به ترتیبی؛ برای فلج کردن بدون کشتن آن، نیش می‌زنند. در نتیجهٔ کاربرد چنین شیوه‌ای، شکار تا زمان خوردن آن برای لاروی جوان تازه باقی می‌ماند. در مقابل؛ زنبورهای اجتماعی گوشتخوار به‌طور کلی، در اسرع وقت و با ورود خود به کلنی، تکه‌های طعمه را به لاروها می‌خورانند. آن‌ها بنابراین؛ هیچ ضرورتی برای تازه نگهداری غذای موجود ندارند. اقلیتی از زنبورهای شکار انفرادی، مانند برخی از بمبیسین‌ها (Bembicinae)، نیز طعمهٔ خود را پیش از تغذیهٔ آن به لارو تکه‌تکه (قصابی) می‌کنند.
زنبور‌های وحشی، بدن و پا‌هایی صاف دارند. جثه آن‌ها بلند و نازک است و کمر باریکی هم دارند. آن‌ها پا‌های آویزان و دو جفت بال دارند، اما بعضی از گونه‌های آنها، بال ندارند. رنگ این زنبور‌ها معمولا روشن، زرد و سیاه است

زنبور عسل و زنبور وحشی دو حشره هستند که از نظر ظاهر (مثلا در رنگ) و بعضی رفتار‌ها بسیار به هم شبیه‌اند، اما سبک زندگی هرکدام بسیار متفاوت از دیگری است. تفاوت‌های آن‌ها هم می‌تواند جزئی باشد و هم کلی، مثلا هر دو از راسته پرده‌بالان هستند.

اما دنیای زنبور‌های عسل و زنبور‌های وحشی، از همدیگر متفاوت است. آن‌ها تغذیه‌های بسیار متفاوتی دارند. یکی گرده‌افشان است و دیگری شکارچی. آن‌ها متفاوت از هم عمل می‌کنند. زنبور‌های وحشی همان‌طور که از اسم‌شان پیداست، به مراتب پرخاشگرترند و زنبور‌های عسل فقط اگر تحریک شوند، تهاجمی عمل می‌کنند.

این دو نوع از زنبور، در لانه‌هایی که کمتر شباهتی به هم دارند، زندگی می‌کنند. در کل، زنبور‌های وحشی در مقایسه با زنبور‌های عسل، کمتر اجتماعی‌اند و در کلونی‌های کوچک‌تری زندگی می‌کنند. تفاوت‌های جسمانی بسیار زیاد این دو زنبور، تشخیص‌شان را راحت‌تر می‌کند. زنبور‌های وحشی بدنی صاف و نرم و زنبور‌های عسل بدنی پر از پرز دارند.

١- تفاوت در نوع تغذیه: زنبور‌های معمولی، وحشی هستند. آن‌ها معمولا از میوه‌هایی که روی زمین می‌افتند، از بعضی از حشرات مثل مگس‌ها و کرم‌ها تغذیه می‌کنند. زنبور‌های وحشی بزرگسال غالبا شهد گل‌ها را می‌خورند. با توجه به نوع تغذیه زنبور‌های وحشی، این‌طور به نظر می‌رسد که آن‌ها از خوراکی‌های شیرین لذت می‌برند و به همین دلیل هم اغلب در اطراف شهد گل‌ها پرسه می‌زنند.

حتی در موارد بسیار زیادی دیده شده که زنبور‌های وحشی برای خوردن عسل و لاروی زنبور‌های عسل، به لانه آن‌ها حمله می‌کنند! اما در گروه دیگر اوضاع طور دیگری می‌گذرد. زنبور‌های عسل، گرده‌افشان هستند و به‌طور کل، از شهد و گرده گل‌ها تغذیه می‌کنند.

«گرده گل» ماده‌ای پودری‌شکل است که گیاهان تولید می‌کنند و تقریبا می‌توان گفت: منبع تغذیه بسیاری از زنبور‌های عسل است. آن‌ها به گرده احتیاج دارند، چون انرژی‌شان را تأمین می‌کند. زنبور‌های عسل همچنین، «شهد گل» که مایع درون گل‌هاست را جمع‌آوری می‌کنند.

شهد دقیقا همان چیزی است که به عسل تبدیل می‌شود. لارو زنبور‌های عسل هم معمولا از عسل‌های تولیدی خودشان می‌خورند. همچینن بار‌ها دیده شده که زنبور‌های عسل میوه‌های خاصی را بخورند.

٢- تفاوت‌های رفتاری: بیشتر طعمه‌های زنبور‌های وحشی، حشرات دیگر هستند. زنبور‌های وحشی به دلیل شرایط زیست و طبیعت‌شان، درمقایسه با زنبور‌های عسل تهاجمی‌تر عمل می‌کنند. زنبور وحشی می‌تواند چندین و چندبار، به هدف‌های مختلف حمله کند و نیش بزند.

اما زنبور‌های عسل معمولا حمله نمی‌کنند، مگر اینکه احساس خطر کنند. آن‌ها هیچ‌وقت حشرات دیگر را طعمه نمی‌کنند. زنبورعسل بعد از نیش‌زدن، می‌میرد. نیش آن‌ها فقط یک‌بار قابل استفاده است و در آخر هم جان‌شان را می‌گیرد.

٣- تفاوت در نوع لانه‌سازی: زنبور‌های وحشی درمقایسه با همتای عسل‌سازشان، غالبا در کلونی‌های کوچک‌تری زندگی می‌کنند. جمعیت هرکدام از این کلونی‌ها، کمتر از ١٠‌هزار زنبور است. «زنبور ملکه» لانه را می‌سازد. آن‌ها معماران خیلی خوبی هستند.

لانه آن‌ها فُرمی ٦ ضلعی دارد که از چوب ریزشده، ساخته شده است. این زنبور‌ها در طول فصل سرما به خواب زمستانی می‌روند و بعد از بیداری، لانه جدیدی برای سال آینده‌شان می‌سازند. در دیگر سو کندوی زنبورعسل، خانه آنهاست. لانه زنبور‌های عسل را می‌توان در گوشه و کنار درخت‌ها، یا در کنار چمن‌ها یا حتی روی زمین پیدا کرد.

زنبور‌ها معمولا در اطراف لانه‌شان پرسه می‌زنند. جمعیت هر کندو یا کلونی زنبورعسل ممکن است به بیش از ٧٥‌هزار زنبور برسد! زنبورعسل دارای بزرگ‌ترین کلونی ا‌ست و در بین تمام گونه‌های زنبور، بیشترین تراکم جمعیت را دارد.

آن‌ها هرگز به خواب زمستانی نمی‌روند و در فصول سرما از ذخایر غذایی‌شان (که همان عسل کوهی است) استفاده می‌کنند. در فصل سرما، زنبور‌های کارگر عسل‌هایشان را انباشته می‌کنند. همین عسل در طول زمستان، باعث ایجاد گرما می‌شود و به زنبور‌ها کمک می‌کند تا علاوه بر تغذیه، زنده بمانند.

٤- تفاوت‌های فیزیکی: زنبور‌های وحشی، بدن و پا‌هایی صاف دارند. جثه آن‌ها بلند و نازک است و کمر باریکی هم دارند. آن‌ها پا‌های آویزان و دو جفت بال دارند، اما بعضی از گونه‌های آنها، بال ندارند. رنگ این زنبور‌ها معمولا روشن، زرد و سیاه است.

آن‌ها موقع پرواز، پاهایشان را به هم می‌چسبانند. اما بدن و پا‌های زنبور‌های عسل، پُرز‌های زیادی دارد. آن‌ها اغلب بدن‌های پهن و محکم‌تر، پا‌های آویزان قوی‌تر و بال‌های سریع‌تری نسبت به سایر زنبور‌ها دارند، چراکه برای برداشتن گرده گل، مجبورند ساعات زیادی پرواز کنند.

زنبور‌های عسل برخلاف زنبور‌های وحشی، موقع پرواز، پاهایشان را به هم نمی‌چسبانند. اما از شباهت‌های این دو نوع زنبور، می‌توان به این اشاره کرد که بدن هر دوی آن‌ها معمولا زرد و سیاه‌رنگ است که اغلب موجب اشتباه در تشخیص‌شان می‌شود.

زنبور انگل (نام علمی: Parasitica) نام یک راسته از زیرراسته باریک‌تنه‌داران است.

زنبور انگل حیووانات رو با یک ویروس آلوده میکنه و به آن ها فرمان مراقبت از تخمش را میدهد وقتی زنبور از تخم خارج شد
قربانی را میخورد
زنبورهای انگل برای اینکه غذای کافی برای بچه های خود فراهم کنند تخمشان را درون بدن دیگر جانداران می گذارند. لاروها پس از بیرون آمدن از تخم درون بدن میزبان را خورده و به این ترتیب او را میکشند
زنبور‌های انگل بسیار پرتعداد بوده و اکثر بی مهرگان را هدف خود قرار می‌دهند. از عنکبوت‌ها گرفته تا پروانه‌ها و دیگر زنبوریان انگلی، این بی مهرگان بیچاره را شکار کرده و تخم‌های خود را در بدن آن‌هایی که هنوز زنده هستند جای می‌دهند.
رخی با استفاده از سم، این میزبان نگون بخت را فلج می‌کنند و آن‌ها با بدون قدرت تحرک به حال خود رها می‌کنند تا لارو‌های زنبور بتوانند از درون آن‌ها را خورده و رشد کنند. برخی دیگر به هزارپایان حمله کرده تا تخم‌های آن‌ها بتوانند از شکاری که توسط هزارپا بدست می‌آید استفاده کرده و رشد کنند. این لارو‌ها معمولاً مواد شیمیایی آزاد می‌کنند که کنترل مغز میزبانشان را بدست گرفته و بدین ترتیب شانس آن‌ها برای زنده ماندن بسیار زیاد می‌شود.

زنبورهای انگل، تخم‌های خود را پشت عنکبوت می‌گذارند؛ اما این تازه اول بردگی این حشره است. اوضاع زمانی بدتر می‌شود که لارو زنبورها از تخم درآمده و ذره‌ذره از مایعات بدن عنکبوت تغذیه می‌کنند. لاروها حدود 10 روز پس از شکافتن پیله خود، عنکبوت‌ها را مجبور می‌کنند برای تحمل وزن سنگین عنکبوت و لاروها، تارها را پیوسته محکم‌تر کنند و این کار تا زمانی که لاروها به مرحله بلوغ برسند ادامه دارد. این شبکه تور 3 برابر و مرکز تور 30 برابر قوی‌تر از حالت عادی هستند. به‌محض آن‌که تور کامل شد، آن‌ها عنکبوت‌ها را می‌کشند.