مسعود سعد سلمان

خلاصه :

مسعود سعد سلمان

در فرهنگ شعر وادبيات فارسی شاعران بزرگی رشد کرده‌اند که بسیاری از آن‌ها اشعار خود را در کنج عزلت و زندان سروده ‌اند. یکی از شاعرانی که نزدیک به 18 سال از عمر خود را در زندان سپری کرد و در این زمان اندوهگین و غمگین اشعار ارزشمند و زیبایی سرود مسعود سعد سلمان بوده است. این شاعر که همواره مورد توجه پژوهشگران و ادب‌دوستان قرار گرفته است. او یکی از شاعرانی است سبک و نوآوری خاصی در سرودن اشعار خود داشته است و در قالب قصیده و رباعی در مدح سلاطین عصر خود مدیحه ‌سرایی می‌کرده است تا شاه را ستایش و تمجید کند.

مسعود سعد سلمان شاعر و استاد مسلم شعر فارسی در سال 438 هجری قمری در لاهور متولد شد. اصل خانواده او از همدان بود. خانواده مسعود دستی بر آتش و در شعر شاعری حرفی برای گفتتن داشتند. پدر مسعود از کارگزاران دربار غزنویان بود و شعر میگفت. حضور پدر در دربار باعث شد تا نهایت پسر هم به خدمت سلطان ابراهیم روانه قصر شود. بعد از مدتی سلطان ابراهیم این شاعر جوان را به ملازمت پسر سیف الدوله محمود که والی هندوستان شده بود منصوب کرد. مسعود سعد سلمان کتابدار سلطنتی بوده است. او شاعری است که نامش با زندان و بند گره خورده است به همین دلیل در اشعارش هم می‌بینیم که سوز و سوگ‌هایی غریبانه و سوزناک وجود دارد. او در دوران سلطان ابراهیم غزنوی و سلطان مسعود دوم، ۷ سال را در زندان دهک و سی‌وسه سال را در زندان قلعه نای گذراند

سعد سلمان در زندگی خود بسیار مورد بی‌مهری اطرافیان قرار گرفت و به دلیل اینکه اشعار و مدیحه‌سرایی‌های فوق‌العاده‌ای داشت همین موضوع باعث شد تا تنگ‌نظران دربار به فکر توطئه علیه او شوند و با بهانه‌تراشی‌های مبنی بر پناهنده شدن او سال‌های زیادی از عمر خود را در زندان گذراند؛ اما او در این مدت خاموش نبود. زندان رفتن این شاعر باعث شد تا او با سرودن حبسیات جان‌سوزی از سلطان تقاضای بخشش و شفاعت کند. مسعود در گوشه‌ی زندان قصایدی سرود که بعدها به حبسیات معروف شدند. او با سرودن این اشعار سعی می‌کرد تا درباریان را مجاب کند که از مجازات او چشم‌پوشی کنند.

این رباعی بازمانده از مسعود سعد سلمان، به خوبی گویای احوال او در آن روزگار بوده است:

هر یک ‌چندی به قلعه ‌ای آرندم

اندر سمجی کنند و بسپارندم

شیرم که به دشت و بیشه نگذارندم

پیلم که به زنجیر گران دارندم

او سرانجام در سال ۵۱۸ هجری در سن ۸۰ سالگی چشم از جهان فروبست

مسعودسعد سلمان در قالب‌ های قصیده و رباعی شعر می سرود و غزلیات او هم محتوا و مضامین زیبایی دارند که خواننده را تحت تاثیر قرار می‌دهد.در جنبه فکری، مسعود سعد به جهت ابداع گونه حبسیه و تقویم خوشباشی، محتوای تاز ه ای برای قصیده بوجود آورد که مورد توجه و تقلید قرار گرفت اما وی با داشتن احساس عاطفی عمیق از دیگر شاعران تشخص یافت. این موارد در تغییر جایگاه شاعر از یک شاعر مقلد صرف به شاعری صاحب سبک و مؤثر در تغییر سبک نیز نقش داشته اند.

آثار

قصیده‌ها:

قصیده‌هایش به سبک خراسانی اغلب در مدح پادشاهان غزنوی هستند بیانی ساده و روان داشته و چنین می‌نماید که به فلسفه و ریاضیات آشنا بوده‌است. در اشعارش برخی کلمات هندی دیده می‌شوند

دیوان‌ها:

مسعود، دیوان‌هایی به به زبان‌های فارسی و عربی و هندی داشته‌است.

دیوان فارسی:

دیوان فارسی وی قریب به هجده‌هزار بیت دانسته شده‌است و غیر از قصیده، دارای غزل و رباعی، مثنوی، قطعه و چیستان نیز دارد.

دیوان عربی:

جز ابیاتی عربی در حدائق السحر فی دقائق الشعر چیزی از دیوان عربی او در دست نیست.

دیوان هندی:

دیوان هندی او نیز به کلی مفقود است.

چند بیت از مسعود سعد سلمان:

تیغ و تیر است بر دل و جگرم               غم و تیمار دختر و پسرم

هم بدینسان گداز دم شب و روز           غم و تیمار مادر و پدرم

نه خبر می‌رسد مرا ز ایشان                 نه بدیشان همی رسد خبرم

کمر کوه تا نشست من است               بر میان دو دست شد کمرم

یا ز دیده ستاره می‌بارم                      یا به دیده ستاره می‌شمرم

ای جهان سختی تو چند کشم؟           وی فلک عشوه تو چند خرم؟