محتوای درسی
معرفی موزه ملی ایران
خلاصه :
در مجموعه موزه ملی ایران، به عنوان بزرگترین، مهمترین و قدیمترین موزه کشور، بیشترین یافتههای باستانشناسی حاصل از کاوشهای علمی از دوران پارینهسنگی تا اسلامی به نمایش درآمده است.مقدمه
مجموعه موزه ملی ایران، مهمترین و قدیمیترین موزه ایران است که مجموعه ارزشمندی از آثار ایران باستان را در خود جای داده است.
موزه ملی ایران در سال ۱۳۱۶ خورشیدی در اولین بنای موزهای کشور گشایش یافت. این بنا را آندره گدار، معمار فرانسوی، با الهام از طاق کسرا طراحی کرد و دو معمار ایرانی، عباسعلی معمار و استاد مراد تبریزی اجرای آن را به عهده گرفتند. «موزه ایران باستان» شامل دو موزه «پیشازتاریخ ایران» با آثاری از دوران پارینهسنگی قدیم تا اواخر هزاره چهارم پم (یعنی از کهنترین دوران تا پیش از ابداع نگارش) و در «موزه دوران تاریخی» آثاری از اواخر هزاره چهارم پم (یعنی آغاز بهکارگیری نگارش) تا پایان دوران ساسانی به نمایش گذارده شده است.موزه ایران باستان، اولین موزه رسمی ایران است که بیشترین یافتههای باستان شناسی حاصل از کاوشهای علمی از دوران پارینه سنگی تا اسلامی در آن نگهداری میشوند. این موزه داری دو بخش «ایران باستان» و «دوران اسلامی» است.
تاریخچه موزه
برای اولین بار پیشنهاد ایجاد مکانی به نام موزه توسط مرحوم مرتضی قلی هدایت ملقب به «صنیع الدوله» عنوان شد. او در فکر ایجاد موزه و ادارهای به نام اداره عتیقات برای ساماندهی به وضع کاوشهای تجاری بود اما به این مقصود نرسید. تا اینکه اولین موزه در سال ۱۲۹۵ خورشیدی به نام «موزه ملی یا موزه معارف»، در یکی از اتاقهای بزرگ وزارت معارف که در سمت شمال بنای مدرسه دارالفنون قرار داشت، تشکیل شد. این موزه دارای ۲۷۰ قلم شی مفرغی، سفالی، شیشهای، سکه، سلاحهای قدیمی، مهر، اشیای چوبی، مرقعات، کتاب و منسوجات بود که به وسیله کارمندان اداره عتیقات جمعآوری یا توسط مردم اهدا شده بود.
در ۱۳۰۴ خورشیدی اشیای این موزه به تالار آیینه عمارت مسعودیه منتقل شد. از سویی با آغاز حفاری باستانشناسان اروپایی به ویژه هیئت باستانشناسی فرانسه به ریاست ژاک دومرگان (J.Demorgan) از سال ۱۲۷۶ خورشیدی (۱۸۹۷ میلادی) در شوش توجه مردم ایران به اهمیت مواریث فرهنگی جلب شد. در سال ۱۳۰۶ خورشیدی امتیاز بدون قید و شرط طرف باستانشناسان فرانسوی در ایران لغو شد و به آنها اجازه داده شد تنها در شوش به حفاری بپردازند. همچنین از آنجا که ایران تصمیم گرفته بود تا موزه و کتابخانه ملی تاسیس نماید، لذا امتیاز طراحی و اجرای آن به فرانسویان داده شد.
به همین منظور آندره گدار، معمار فرانسوی، در سال ۱۳۰۸ خورشیدی ۱۹۲۹ میلادی برای تاسیس موزه و کتابخانه به ایران آمد و رسما کار خود را شروع کرد. کار ساخت موزه ایران باستان در ۲۱ اردیبهشت سال ۱۳۱۳ ه.ش. به دستور رضا شاه آغاز شد. از آنجایی که طرح و نقشه یک موزه باید با موضوع و اشیای داخل آن ارتباط و هماهنگی داشته و با تاریخ و هنر آن سرزمین مرتبط و پیوسته باشد، گدار با الهام از طاق کسری (مشهورترین کاخ شهر تیسفون پایتخت دولت ساسانی که ایوان آن ۳۵ متر بلندی و ۵۰ متر پهنا و ۲۵ متر عمق دارد) بنای موزه را طراحی کرده و دو معمار ایرانی به نامهای «عباسعلی معمار» و «استاد مرادعلی تبریزی» اجرای آن را برعهده گرفتند.
زمین اختصاص یافته به این موزه در مجموع ۵,۵۰۰ متر مربع بود که ۲,۷۴۴ متر مربع آن زیربنا و بنای موزه حدود ۱۱,۰۰۰ متر مربع است. ساختمان اصلی موزه در سه طبقه ایجاد شده است. شاید در زمانی که این طرح به گدار واگذار شد، در جوی که در آن زمان وجود داشت و حتی عنوان موزه هم آن را تشدید میکرد، برای به نمایش گذاشتن اشیای باستانی ایران قدیم، اولین ایدهای که در نظر او مجسم شد، همان برگشت به شکل و فرمهای معماری در ایران باستان بود. در نهایت، آنچه که گدار در مورد ایده معماری موزه به مرحله عمل رسانیده است، بازتابی از معماری ساسانی است.
معماری موزه در واقع مکعب مستطیلی است که از سه قسمت تشکیل شده، ورودی آن از یک آرگ بزرگ ساسانی که فضای ورودی را مشخص میکند و یک آجر چینی مناسب به رنگ قرمز قصرهای فیروزآباد، که دیوارهای مرتفع و طویل خارجی را تزیین کرده، با ابهت و وقاری عظیم خود را در مجموعه شهری بیان میکند.
گنجینه و آثار موزه ایران باستان
موزه ملی ایران شامل ۱۳ بخش است: پیش از تاریخ، تاریخی اسلامی، مهر و سکه، مرمت، بخش کتیبهها، کتابخانه و مرکز اسناد پژوهشی، تاریخ هنر ایران، پژوهشی، تاریخ تمدن ملل، عکاسی، روابط عمومی و روابط بینالملل.
کهنترین اشیای به نمایش در آمده در سالن ایران باستان مربوط به دورههای گوناگون پارینه سنگی از مرحله قدیم آن تا اواخر دوران مذکور است. قدیمیترین دستساختههای این بخش که از سنگ کوارتز ساخته شدهاند، مربوط به حوزه رودخانهای در شرق مشهد هستند که بیش از یک میلیون سال قدمت دارند. از دیگر مجموعههای قدیمی این بخش گنجی مربوط به استان گیلان و آثاری است که در نزدیکی مهاباد کشف شده که حدود ۷۰۰ تا ۴۰۰ هزار سال قدمت دارند. از دورههای پارینه سنگی میانی و جدید نیز آثار جالب توجهای در سالن موزه به چشم میخورد که بین ۲۰۰ هزار تا حدود ۱۰ هزار سال قدمت دارند.
یکی از جالبترین اشیای موزه ایران باستان مرد نمکی ۱۷۰۰ سالهای است، که در سال ۱۳۷۲ توسط معدنکارانی که در حال خاکبرداری و استخراج نمک از معدن نمک چهرآباد استان زنجان بودند، در اواسط یکی از تونلهای معدن به طول ۴۵ متر کشف شد. مرد نمکی موزه ایران باستان نخستین مرد نمکی است که در این منطقه یافت شد.
موزه باستانشناسی و هنر اسلامی ایران
موزه باستانشناسی و هنر اسلامی ایران براساس پلانی الهامگرفته از کاخ ساسانی بیشابور، به صورت چلیپایی هشتضلعی، با مساحتی حدود ۴۰۰۰ متر مربع و در سه طبقه ساخته شد. این بنا به منظور تأسیس موزه باستانشناسی و هنر اسلامی ایران تجهیز و در سال ۱۳۷۵ افتتاح شد. در اول تیرماه ۱۳۸۵ با هدف اصلاح و تکمیل تأسیسات، گسترش برخی فضاها و بازنگری در چگونگی نمایش آثار، این موزه برای بازسازی تعطیل شد و بار دیگر در سال ۱۳۹۴ با تغییراتی در فضاهای داخلی و چیدمان بازگشایی شد. طبقه همکف این بنا به سالن اجتماعات و سالن نمایشگاههای موقت اختصاص دارد. آثار موزه باستانشناسی و هنر اسلامی ایران در دو طبقه اول و دوم، بر اساس زمانبندی تاریخی چیدمان شده است، بازدید از طبقه دوم شروع میشود و در طبقه اول به پایان میرسد. موزه کنونی شامل ۶ تالار در دو طبقه است: طبقه دوم شامل تالارهای صدر اسلام، سلجوقی و ایلخانی و طبقه اول تالارهای قرآن، تیموری، صفویه، افشار، زند و قاجار میباشد. عمده اشیاء موجود در این موزه برگزیدهای از آثار حاصل از کاوشهای علمی یا مجموعههای معتبری چون آستان شیخصفیالدین اردبیلی است.
سایت اینترنتی موزه ملی ایران:
http://irannationalmuseum.ir