دلنوشت
خواص گیاهان
خلاصه :
گیاهانگیاهان دارویی گیاهانی هستند که یک یا برخی از اندامهای آنها حاوی مادهٔ مؤثره است. این ماده که کمتر از ۱٪ وزن خشک گیاه را تشکیل میدهد، دارای خواص دارویی مؤثر بر موجودات زنده است.
گیاهان تلخ[یادداشت ۲]
داروهای گیاهی هستند که روی کار معده، خصوصاً در هنگام بیاشتهایی تأثیر میگذارند، انواع مختلفی از آن را قبل از غذا مصرف میکنند از قبیل:گیاهان تلخ خالص، قنطوریون صغیر، گل سپاس (جنتیانا-کوشاد)، شبدر آبی، گیاهان تلخ معطر (مواد تلخی که همراه مواد معطر باشند) نظیر:درمنه، سنبل ختایی
گیاهان تلخ قابض:این گیاهان در عین حال کمی قابض بوده برای زکامها و گاستریتهای سبک (پوست کندورانگو) به کار میروند.
گیاهان تلخ لعابدار: گیاه پای خر، شاهدانه، گیاهان قابض (داروهای منقبضکننده[یادداشت ۳] این مواد روی بشره یا مخاط با تشکیل رسوبات سخت همراه با بافت پروتئینی تأثیر میگذارند. آنها آب موجود در بافتها را میگیرند و با کم و بیش خشک کردن آنها اثر ضد تورمی نیز دارند. این مواد اغلب از ترکیبات تانن هستند.
این گروه شامل مورد، گل غافث، هوفاریقون، مریم گلی، انجبار، گوش خر، گل مینا (امراض جلدی، اگزمای متورم و عفونی)، تره تیزک، سنفتیون، پوست درخت بلوط و بید، ریشهٔ بابا آدم، درخت گردو، توت روباه، هفت بند، آویشن، دم شیر و زوفا میشود.
کاهش دهنده چربی و کلسترول
از زعفران در کتابهای داروسازی نام برده شدهاست.نتیجهٔ آزمایشها نشان میدهد که زعفران باعث کاهش چربی و کلسترول خون و افزایش نفوذ اکسیژن در پلاسما میشود
ضد التهاب[یادداشت ۴]
این مواد را برای درمان زخمها و کوفتگیها به کار میبرند. آنها ورم را کاهش میدهند و بازسازی بافتهای آسیب دیده را (با تأثیر بر غشای مخاطی و سطح گرانولی) تسریع میکنند.
بنابراین بابونه و اکلیل کوهی جراحتها را التیام میبخشند، خزه اثر ضد تورم روی مجاری ادرار دارد و گل نرگس ضمن التیام زخمها، بیماری پوستی را درمان میکند. رزمارینوس در مصارف خارجی ضد روماتیسم و توت فرنگی برای جوش صورت مفید است.[۲۵]
گیاهان ضد نفخ[یادداشت ۵]
در اینجا منظور موادی هستند که اثر خوبی روی دفع گازهای معده و انقباضات دردناک و حتی تشنج عضلات شکم دارند. این مواد حساس فشار درد را کاهش داده باعث توقف رشد باکتریهایی میشوند که تخمیر ایجاد میکند. این گروه شامل داروهایی است که مواد اسپاسمولیتک[یادداشت ۶](رافع تشنج و انقباضات) دارند. گیاهانی از این قبیل عبارتند از:بابونه، انیسون، رازیانه، سرو کوهی، نعناع، مریم گلی، اکلیل کوهی، زیره و زوفا.
میوهٔ شیرین رازیانه در بسیاری از حوشاندهها که به صورت مخلوط تهیه میشوند به کار میرود. از آن ضمن خوشبو و مطبوع کردن طعم جوشاندهها به عنوان ضد نفخ بسیار مؤثر استفاده میکنند.
گیاهان معرق[یادداشت ۷]
گیاهانی که عمل تعرق را آسانتر مینمایند عبارتند از:گل ماهور، آقطی سیاه، بابونه، زیزفون، شاه تره، برگ انگور فرنگی، ریش بز، تره تیزک، ریشه بابا آدم، بید گیاه،
گیاهان کاهش دهندهٔ تعرق[یادداشت ۸]
گیاهانی که از تعرق زیاد جلوگیری میکنند عبارتند از:مریم گلی، سنبل الطیب، شابیزک (بلادون) و برای مصرف خارجی، برگ گردو و پوست درخت بلوط.
گل ماهور گلهای زردی دارد که پس از خشک کردن در ترکیب جوشاندههایی که به عنوان ضد سرفه تجویز میشوند از آن استفاده میگردد، زیرا دارای مقدار زیادی لیزاب یا لعاب است.[۲۶]
گیاهان مدر[یادداشت ۹]
این گیاهان ترشح ادرار را زیاد میکنند و برای ناراحتیهای مجاری مورد استفاده قرار میگیرند. آنها ضمن این که مدر هستند کمی هم حالت ضدعفونی دارند. از آنها میتوان در مواردی از قبیل ناراحتیهای کلیوی سبک، سنگ کوچک یا شن ادراری استفاده کرد. در صورتی که ناراحتی کلیوی مهم، ناراحتیهای قلبی، ورم قلبی، یا سیروز کبدی وجود داشته باشد این داروها مناسب نیستند و باید به پزشک مراجعه شود.
گیاهان دارویی از قبیل:گل آقطی سیاه، انگور روباه، سرو کوهی، مورد، پرسیاوش، هوفاریقون، لوبیای شیطان (اونونیس)، ریشهٔ جعفری.
گیاهان خلطآور لعابدار[یادداشت ۱۰]
گیاهان دارویی ایجاد خلط را تسهیل مینمایند. آنها محتوی لعلبهای گیاهی هستند که با جذب رطوبت باد کرده قسمت دیگر را مرطوب میکند و این به دلیل خاصیت جذب آب این مواد است. آنها همچنین ورم منطقهای را که قسمت ورودی نای را احاطه نمودهاست با تسکین سرفه، کاهش میدهند.
گل زیزفون خشک شده داروی بسیار خوبی برای سرماخوردگی است. جوشانده آن را ترجیحاً با عسل شیرین میکنند و مینوشند و داروی خوبی برای عرق کردن است. در اکثر موارد گل زیزفون معطر را که برگ آن قلبی شکل است، مصرف میکنند.
برخی از این گیاهان علاوه بر لعاب محتوی اسانسهای روغنی و ساپونین هستند. از میان این گیاهان میتوان از پنیرک، گل ماهور، ختمی و بارهنگ نام برد.[۲۷]
گیاهان خلطآور و قی آور[یادداشت ۱۱]
این مواد ترشح غدد مجرای تنفسی و برونشها را زیاد میکنند و به مقدار زیاد قی آورند و به مقدار کم فقط باعث ایجاد حالت تهوع میشوند؛ حالتی که از نظر پزشکی در برخی مواقع مفید است. آلکالوئیدی به نام امتین[یادداشت ۱۲] و ساپونینها به این گروه تعلق دارند.
طبق نسخهٔ پزشکی جوشانده ریشهٔ ایپکاکوانا را میتوان تهیه نمود و بدون نسخه میتوان از علف فتق، خارخر، شیرین بیان، ریشهٔ گل پامچال و گل ماهور استفاده کرد.
خلطآور محرک[یادداشت ۱۳]
این گیاهان محتوی مواد فراری هستند که از طریق دستگاه تنفسی دفع میشوند، مخاط را تحریک میکنند و عمل خلطآوری و دفع آن را آسانتر میکنند. ضمناً این مواد باعث شل شدن عضلات مجرای تنفسی که در حالت انقباض باشند نیز میشوند ضمن این که کمی نیز قدرت ضدعفونیکننده دارند. این گروه شامل گیاهان دارویی میشود که اسانسهای روغنی داشته باشند.
گیاهان دارویی که در این زمینه برای تهیه جوشانده به کار میروند عبارتند از: رازیانه، برگ نعناع و پونه
و از دیگر گیاهانی که در این زمینه مورد استفاده قرار میگیرند میتوان ختمی، گیاه پای خر (گل و برگهای آن) و دانهٔ کتان محتوی لعاب را نام برد.[۲۸]
گیاهان ضد سرفه[یادداشت ۱۴]
اینها در واقع گیاهان خلطآور آرامکنندهٔ سرفه هستند. در اکثر موارد از آنها به صورت مخلوط (جوشانده برای سینه درد) استفاده میکنند.
از میان گیاهان ساده نیز میتوان از ختمی، پنیرک، گیاه پای خر، بارهنگ، به دانه و شیرین بیان نام برد.
گلهای گیاه پای خر در اوایل بهار شکفته میشوند و برگهای آن برای تهیهٔ جوشانده همراه با دیگر گیاهان ضد سرفه به کار میرود.