نظریه آلفرد ماهان

خلاصه :

نظریه قدرت دریایی:

نظریه دیگری که در مباحث ژئوپلیتیک حائز اهمیت است، نظریه آلفرد ماهان آمریکایی است. این افسر نیروی دریایی آمریکا «نیروی دریایی را به‌عنوان کلید قدرت جهانی» مورد تأکید قرار داده است. به نظر او «دریاهای جهان بیش از آن‌که سرزمین‌های جهان را از هم جدا کنند آن‌ها را به پیوند می‌دهند».ماهان در کتاب خود نشان داد که چگونه انگلستان به دلیل برخورداری از قدرت دریایی بر رقیبان خود پیروز شد.

ماهان با تأکید بر اینکه دریاهای جهان خشکی‌ها را به هم متصل می‌کند، معتقد بود تسخیر و دفاع از مستعمرات یک امپراتوری به توان کنترل دریا بستگی دارد.

شش عامل موثر در  تبدیل شدن یک کشور به قدرت دریایی از نظر ماهان:

1. موقعیت جغرافیایی: (مجاورت با یک یا چند دریا برای حمل و نقل و کنترل راه های آبی مهم)

اگر کشوری از موقعیت دریایی مناسبی برخوردار باشد و این امر با کنترل استراتژیک آبراه‌های مهم و پایگاه‌هایی که دشمن ممکن است از آن‌ها برای محاصره و تهدید استفاده کند همراه باشد، مناسب‌تر است.

2. ویژگی‌های طبیعی: (وضع طبیعی سواحل: داشتن سواحل مناسب و دارای پناهگاه برای ایجاد بندر بندرگاه)

 هدف از ویژگی‌های طبیعی، وضعیت ساحل و مشخصات فیزیکی آن است.بنادر و لنگرگاهای زیاد در عمق کشور، باعث قدرت دریایی و کسب ثروت است. اگر تأسیسات بندری از قابلیت دفاعی خوبی برخوردار نباشد آسیب‌پذیری آن‌ها اجتناب‌ناپذیر است.

3. طول ساحل و وسعت قلمرو: منظور ماهان از وسعت قلمرو، طول خطوط ساحلی یک کشور و قابلیت دفاع سواحل است.همچنین دسترسی به آب های آزاد قابل توجه است.

4. جمعیت: (تامین آسان نیروی دریایی مورد نیاز)

توانایی ایجاد یک نیروی دریایی و تأمین افراد موردنیاز بر آن، به میزان جمعیت آن کشور بستگی دارد. تنها برخی از کشورها قادرند از پایگاه‌های وسیع دریایی  که نیروی نسبتاً بزرگی از نظامیان و مدیران را نیاز دارد ، نگهداری و حمایت کنند و به‌عنوان یک قدرت دریایی مطرح باشند.

5. خصوصیات ملّی: (فرهنگ دریانوردی: علاقه مردم به دریانوردی و توسعه روابط و تجارت گسترده با سایر ملل)

به نظر ماهان تجارت عمومی، گسترده و مسالمت‌آمیز، اولین ضرورت برای گسترش قدرت دریایی است.

6. خط‌مشی حکومت و رهبران سیاسی: (حمایت و توجه دولت ها به قدرت دریایی و بهره بردن از فرصت ها)

خط‌مشی سیاسی دولت در بهره‌برداری از منابع انسانی و طبیعی، تنها به‌وسیله یک حکومت آینده‌نگر و دارای خط و مشاء اجرایی متهورانه می‌تواند از قوه به فعل درآید.